نکاتی که دستیار دندانپزشک در مورد بیمار باید در نظر بگیرد

بیماران تنها دلیل وجود ملاقات ها و درمان‌های دندانپزشکی هستند. لذا، مسئولیت اولیه شما به‌ عنوان دستیار دندانپزشک، ارائه مراقبت های درمانی با کیفیت بالا به بیماران و ایجاد احساس رضایت و راحتی از حسن برخورد، نحوه پذیرش و طی مسیر درمان های دندانپزشکی است؛ که در این حین، حفظ ایمنی و سلامت بیمار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

دستیار دندانپزشک و تاریخچه و اطلاعات بیمار

قبل از آغاز درمان، دندانپزشک نیاز به یکسری اطلاعات شخصی و پزشکی از بیمار دارد. که این اطلاعات از لحاظ قانونی اسناد مهمی محسوب می شوند که باید محرمانه بمانند. این اطلاعات معمولا توسط فرم های از قبل آماده شده ای که حاوی سوالاتی در زمینه تاریخچه بیمار است، به دست می‌آیند. در این مواقع خود بیمار فرم ها را تکمیل می کند؛ اما اگر به دلایلی (مانند مشکل بینایی، کم سوادی، و …) بیمار قادر به پر کردن این فرم ها نباشد، نیاز است که به وی در تکمیل آن کمک کنید.

دستیار دندانپزشک و ثبت مشخصات شخصی بیمار

این اطلاعات برای مشخص شدن نحوه پرداخت هزینه بیمار است که باید کامل و درست تکمیل شود. و شامل موارد زیر است:

1. معرفی فرد: نام و نام خانوادگی، آدرس، موبایل، شماره تلفن ثابت، شغل، و وضعیت تاهل
2. اطلاعات فرد یا بخش مسئول: این بخش مربوط به اطلاعات فرد یا بخشی است که مسئولیت پرداخت هزینه های درمان را پذیرفته (که ممکن است خود بیمار نباشد) و شامل: نام کامل، آدرس، شماره تلفن منزل و محل کار و اطلاعات شغلی اوست. در این قسمت می بایست مطمئن شوید که فرد یا بخش مسئول، اطلاعات مذکور را تایید کرده و این مسئولیت را قبول نموده است.
3. اطلاعات بیمه‌ای: بیمار می بایست اطلاعاتی مانند شماره بیمه نامه و شماره مرکز بیمه کننده را در آن ذکر نماید.

دستیار دندانپزشک و اطلاعات کلینیک

اطلاعات کلینیکی بیمار در جدولی مخصوص ثبت می‌شود، که شامل: تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی است که توسط بیمار تکمیل شده، همچنین شامل تمام یافته های حاصل از معاینه و طرح درمان است که توسط دندانپزشک تکمیل می گردد. رادیوگرافی­های بیمار، دستورات ارائه شده به لابراتوار و هر نوع مکاتبه‌ای در این بخش بایگانی می شود.

تاریخچه پزشکی

 این تاریخچه شامل سوالاتی در ارتباط با پیشینه پزشکی بیمار، شرایط فیزیکی فعلی و بیماری‌های مزمن، آلرژی ها و مصرف دارو می باشد. هر بیمار جدید باید قبل از آغاز درمان یک فرم تاریخچه پزشکی تکمیل نماید. امضای بیمار در پایین فرم نشان دهنده این است که او ارائه کننده اطلاعات مذکور بوده و مسئولیت صحت آنها را نیز بر عهده می‌گیرد. یک تاریخچه پزشکی کامل و به روز، دارای اهمیت زیادی است، زیرا:

• دندان پزشک را از وجود شرایط پزشکی و یا داروهایی که می‌توانند در روند درمان تداخل ایجاد کنند، آگاه می نماید.
• در شناسایی نیازهای درمانی خاص به دندانپزشک کمک می کند.
• دندانپزشک را از وجود هر نوع آلرژی که می‌تواند یک شرایط اورژانسی ایجاد نماید، آگاه می سازد.

بیماران قبلی که پس از مدتی مراجعه می‌کنند، در هر نوبت مراجعه، باید اطلاعات پزشکی خود را به روز نمایند و فرم مربوطه را برای تایید صحت اطلاعات امضا کنند.

 دندانپزشک با توجه به سایر مشکلات پزشکی بیمار ممکن است تمایل داشته باشد با پزشک معالج وی مشاوره نماید، به خصوص اگر بیمار از لحاظ پزشکی در مخاطره باشد (چنین فردی، بیماری و یا مشکل فیزیکی خاصی دارد که ممکن است بر درمان دندانپزشکی در نظر گرفته شده، تاثیر گذارد).

 بیمار می بایست قبل از مشورت با دندانپزشک و پزشک معالجش، با امضا کردن فرم اطلاعاتی که ارائه نموده رضایت خود را از انجام این امر اظهار نماید.

• تاریخچه دارویی

تاریخچه دارویی یک قسمت ضروری از تاریخچه پزشکی است و شامل تمام داروهای می‌شود که بیمار اخیر مصرف کرده است.  این امر شامل داروهای نسخه‌ای، داروهای خودسرانه، ویتامین ها و یا هر داروی دیگری است. این تاریخچه خصوصاً در بیماران مسن تر اهمیت ویژه ای دارد، چرا که بسیاری از آنها مشکلات مزمنی دارند و تعداد زیادی دارو با نظر پزشک و یا خودسرانه مصرف می‌کنند.

 لازم است که دندانپزشک از این داروها مطلع باشد، زیرا هم نوع دارو و هم نوع بیماری که متناسب با آن دارو تجویز شده، ممکن است در انتخاب مادۀ بی حسی یا پیش دارویی و مراحل درمان های دندانپزشکی تاثیرگذار باشد.

• آلرژی‌ها

 اگر بیمار هر نوع آلرژی شناخته شده ای داشته باشد، بسیار مهم است که تیم دندانپزشکی از آن آگاه باشند. در هر نوبتی که بیمار با ماده حساسیت‌زا تماس پیدا کند، شدت واکنش یا عکس­العمل او افزایش می‌یابد. به این دلیل، مهم است که از بیمار در مورد آلرژی های مشخص و یا مورد تردید سوال شود.

یکی از نگرانی‌های قابل ملاحظه در دندانپزشکی، آلرژی به لاتکس، آنتی بیوتیک­ها، داروهای ضددرد و محلول­های بی حسی موضعی است که توضیحاتی در مورد آنها در ذیل آمده است:

• لاتکس: دستکش های لاتکس و لاستیک رابردم بطور معمول در اعمال دندانپزشکی استفاده می شوند.
• آنتی بیوتیک­ها: ممکن است برای بیمارانی که در خطر ابتلا به اندوکاردیت باکتریال هستند، تجویز گردد. این بیماری یک عفونت باکتریایی شدید دریچه ها و بافت حمایت کننده قلب است که توسط عوامل بیماری‌زایی که وارد خون می شوند، ایجاد می گردد.
• داروهای ضد درد: این داروها جهت تسکین درد پس از اعمال دندانپزشکی تجویز می‌شوند.
• محلول بی حس کننده موضعی: دندانپزشک لازم است ماده بی­حسی را که واکنش آلرژیک ایجاد نمی‌کند، انتخاب کند.

 هشدار پزشکی

در صورتیکه بیمار زمینه مشکل پزشکی دارد که می‌تواند بر تصمیمات درمان‌های دندانپزشکی تاثیر بگذارد، این اطلاعات باید در قسمت داخلی پرونده بیمار قید گردد. برچسبی که با رنگ درخشان بر روی آن کلمه هشدار نوشته شده جهت جلب توجه تیم دندانپزشکی استفاده می‌شود. این برچسب هرگز نباید برای قسمت خارجی پرونده باشد چرا که اعتماد بین دندانپزشک و بیمار را سلب کرده و حریم مسائل شخصی بیمار شکسته می‌شود.

تاریخچه دندانپزشکی

 این تاریخچه، مسائل مهم و کلیدی در مراجعات و ملاقات های قبلی دندانپزشکی بیمار را عرضه می نماید. سوالات آن شامل این موارد است: چگونگی دریافت درمان‌های دندانپزشکی اخیر، تناوب مراجعات دندانپزشکی بیمار و نگرش او در ارتباط با اهمیت دندان ها و انجام مراقبت‌های بهداشتی.

 علائم حیاتی

 علائم حیاتی نشان دهنده سلامتی بیمار هستند که شامل درجه حرارت، نبض، تعداد تنفس و فشار خون می‌باشند. علائم حیاتی هر بیمارِ جدید می بایست گرفته شود تا یک ارزیابی پایه و اساسی از وی بدست آید، سپس در مراجعات بعدی تکرار گردد.

بررسی علائم حیاتی بیمار در طی یک موقعیت اورژانسی ضروری است و همه اعضای یک مطب می بایست قابلیت انجام این مهارت را داشته باشند.

• درجه حرارت

میانگین درجه حرارت دهان ۳۶ درجه سلسیوس ( 6/98 درجه فارنهایت) است. محدوده طبیعی آن بین 6/97 تا ۹۹ درجه فارنهایت است. درجه حرارت با ترمومتر سنجیده می‌شود. قبل از سنجش حرارت دهان از بیمار در مورد مصرف هرگونه نوشیدنی سرد یا گرم، ورزش و یا کشیدن سیگار در ۱۰ دقیقه اخیر سوال کنید. اگر پاسخ مثبت بود، برای مدتی صبر کنید و بعد اقدام به سنجش درجه حرارت کنید.

• نبض

نبض معرف ضربان قلب است. انبساط و انقباض قلب، باعث ایجاد ضربان آن می شود که با قرار دادن انگشت اشاره و میانی بر روی نواحی خاصی از بدن می‌توان تعداد دفعات ضربان قلب به ازای هر دقیقه را محاسبه کرد. میزان طبیعی نبض (ضربان قلب) در حالت استراحت در بالغین بین ۶۰ تا ۱۰۰ در هر دقیقه است. این میزان در کودکان بیشتر است (۷۰ تا ۱۱۰). جدول 1 مکان­های گرفتن نبض را نشان می‌دهد.

• تنفس

تنفس به عمل دم و بازدم و یا نفس کشیدن می گویند. طی این عمل بدن ما اکسیژن گرفته و دی‌اکسید کربن را به عنوان یک محصول زائد دفع می‌کند. تعداد طبیعی تنفس برای یک فرد بالغ در حالت عادی بین ۱۰ تا ۲۰ تنفس در هر دقیقه است. برای کودکان و نوجوانان این میزان از ۱۸ تا ۳۰ تنفس در دقیقه متغیر است. برای سنجش میزان تنفس بیمار، لازم است شما هم به میزان و هم به عمق تنفس او دقت کنید.

• فشار خون

فشار خون، پیچیده ترین علامت حیاتی است که باید گرفته شود. اگر اول مراحل آن را آموخته و بعد تمرین کنید، کمتر مشکل خواهد بود.

کلمه فشار خون به میزان کاری که قلب برای منتشر کردن و پمپ کردن خون در سراسر بدن انجام می دهد، اطلاق می شود. دو میزان یا قرائت برای فشار خون وجود دارد، سیستول (که مربوط به حفره چپ قلب است که خون اکسیژن دار را به درون عروق پمپ می‌کند) و دیاستول (که نشان دهنده وضعیت قلب در حالت استراحت است، زمانیکه از خون اکسیژن دار پر می شود.)

این دو اندازه گیری به صورت فشار سیستول (عدد بزرگتر) بر روی فشار دیاستول (عدد کوچکتر) ثبت می گردد. برای مثال فشار سیستول 129 و دیاستول ۷۸ است. دستگاه فشارسنج الکترونیکی خودکار در بسیاری از مراکز درمانی جهت سهولت و سرعت بیشتر استفاده می شود.

استتوسکوپ  stethoscope صداهای خون پمپ شده به داخل شریان را بلند و قابل شنیدن می‌کند و اسفیگمومانومتر sphygmomanometer نیز فشار خون را اندازه گیری می نماید.

اسفیگمومانومتر متشکل از یک درجه و یک کیسه لاستیکی پر از هواست که به یک کاف پارچه ای (بازوبند) متصلند. جهت بستن کاف (بازوبند) معمولاً یک نوار چسبی نایلونی (velcro) روی آن وجود دارد که کاف (بازوبند) را در محل خود نگه می­دارد. یک برجستگی سوپاپ­دار جهت باد کردن و خالی کردن کیسه لاستیکی از هوا بر روی آن وجود دارد. این کار فشاری ایجاد می‌کند که جریان خون را در شریان به طور مختصر تحت کنترل در می­آورد. و یک مانومتر با صفحه مدرج به کاف متصل است.

نکاتی در ارتباط با گرفتن علائم حیاتی

برای گرفتن نبض، بیمار را در وضعیت مستقیم نشانده، بازوی او را به حالت کشیده بر روی پای وی و یا دسته صندلی قرار دهید. بازوی بیمار را نزدیک و یا زیر سطح قلب نگه دارید.

برای اندازه‌گیری تعداد تنفس، بیمار را در حالت مشابهی با وضعیت قبل قرار داده و بدون اطلاع وی، تعداد تنفس را ظرف 30 ثانیه شمرده و در 2 ضرب کنید.

برای گرفتن فشار خون بازوی بیمار را در حالت کشیده در سطوح قلب و روی دسته صندلی و میز قرار دهید، به طوری که بازوی وی در سطح قلب باشد. جهت تعیین اینکه چقدر کاف دستگاه فشارسنج را باد کنید، می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:

شریان براکیال را لمس کنید و نبض بیمار را برای ۳۰ ثانیه بگیرید، آن را در 2 ضرب کنید تا میزان نبض در یک دقیقه به دست آید. ۴۰ میلی متر جیوه به تعداد به دست آمده اضافه کنید تا میزان لازم برای باد کردن کاف (بازوبند) حاصل گردد.

در هنگام گرفتن فشار خون، درجه‌ای که منطبق بر آن اولین صدا از طریق استتوسکوپ شنیده می‌شود، فشار سیستول و آخرین صدا فشار دیاستول است.

حال به طور خلاصه، قسمت­های مختلف پرونده بیمار را ذکر می نماییم:

• تاریخ و شماره پرونده – نام و مشخصات پزشک به همراه شماره نظام پزشکی
• مشخصات فردی و بیمه‌ای بیمار
• سابقه پزشکی – داروهایی که مصرف می کند یا قبل از مصرف کرده، سابقه حساسیت، هشدارهای پزشکی، تاریخچه جراحی، تاریخچه دندانپزشکی
• علائم حیاتی بیمار در حال حاضر مخصوصا فشار خون
• یافته‌های دندانپزشکی یا وضعیت حال دندان­ها
• طرح درمان
• رضایت نامه بیمار به همراه امضاء وی
• ملاحظات خاص