رفلاکس معده

داروهای گوارشی

دستگاه گوارش یکی از دستگاه‌های اصلی بدن است که از دهان شروع و به مقعد ختم می‌شود. وظیفه اصلی دستگاه گوارش و غدد متصل به آن هضم(فیزیکی و شیمیایی) غذا و جذب مواد مفیدی است که در غذا وجود دارد. در نهایت مواد که جذب نمی‌شوند به شکل مدفوع از مقعد دفع می‌شوند. همچنین یکی از راههای اصلی ورود داروها به گردش خون از طریق دستگاه گوارش است.

قسمتهای مختلف دستگاه گوارش

• دهان
• مری
• معده
• روده باریک
• روده بزرگ
• راست روده
• مقعد

غدد دستگاه گوارش

• غدد بزاقی
• غدد ترشح کنند اسید در دیواره معده
• پانکراس
• صفرا

به دلیل اینکه روزانه مواد غذایی و دارویی مختلفی به دستگاه گوارش وارد می‌شود این دستگاه اصلی بدن در معرض بیماری‌های گوناگونی قرار دارد. به همین دلیل داروهای گوارشی مختلفی وجود دارد که روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و در داروخانه جزو داروهای پر مصرف هستند.

بیماری‌های گوارشی رایج

• رفلاکس(ترش کردن)
• نفخ
• سوء هاضمه
• دل درد و دل پیچه
• یبوست
• اسهال
• بیماری‌های التهابی روده

رفلاکس

این بیماری به دلیل افزایش ترشح اسید معده و برگشت اسید از معده به سمت مری و گلو ایجاد می‌شود. چاقی، رژیم غذایی نامناسب، دراز کشیدن بعد از غذا خوردن، پوشیدن لباس‌های تنگ از عوامل ایجاد کننده بیماری رفلاکس هستند. اگر بیماری رفلاکس درمان نشود می‌تواند زمینه ساز بیماری‌های دیگر مثل زخم معده، سرطان مری و دهان و حتی زخم دوازدهه شود.

برای درمان رفلاکس از داروهای زیر استفاده می‌شود

1. داروهای ضد اسید
2. داروهای کاهنده اسید معده
3. داروهای محافظ مخاط معده

داروهای ضد اسید

این داروها بر پایه ترکیباتی مثل آلومینیوم هیدروکساید و منیزیوم هیدروکساید ساخته شده‌اند که با ایجاد گروه OH^– در معده باعث خنثی شدن اسید معده می‌شوند. اثر این داروها در لحظه‌ای است که استفاده می‌شوند و روی میزان ترشح اسید معده اثری ندارند.

• منیزیوم هیدروکساید

به علات وجود منیزیوم اثرات ملینی دارد و می‌تواند برای درمان یبوست هم مورد استفاده قرار بگیرد.

• آلومینیوم هیدروکساید + منیزیوم هیدروکساید

آلومینیوم اثرات یبوست زایی دارد به همین دلیل به تنهایی استفاده نمی‌شود اما در ترکیب با منیزیوم عارضه ای ایجاد نمی‌کند و داروی خیلی مناسبی است. این دارو ضد اسید انتخابی در دوران بارداری است.

• آلومینیوم هیدروکساید + منیزیوم هیدروکساید + سایمتیکون

سایمتیکون(شکل فعال شده داروی دایمتیکون) یک داروی ضد نفخ است و علت اضافه شدن سایمتیکون شایع بودن مشکل نفخ در افرادی است که بیماری رفلاکس دارند. البته فراورده‌های دارای سایمتیکون در خانم‌های باردار منع مصرف دارند.

داروهای کاهنده اسید معده

این داروها از طریق کاهش تولید و ترشح اسید معده(اسید کلریدریک) باعث بر طرف شدن مشکل رفلاکس می‌شوند.

انواع داروهای کاهنده اسید معده:

1. آنتی هیستامین‌های گوارشی (H₂-Blocker)
2. مهار کنندهای پمپ پروتون (PPI)

• آنتی هیستامین‌های گوارشی(H₂-Blocker)

قدیمی ترین داروهای کاهنده اسید معده هستند که با بلاک گیرنده H₂ در سلولهای غدد معده باعث کاهش ساخت اسید HCl می‌شوند . این داروها گاهی اوقات به تنهایی به صورت دو تا سه بار در روز  و در بعضی موارد همراه سایر داروهای کاهنده اسید معده استفاده می‌شوند.

• سایمتیدین

قدیمی ترین داروی این خانواده است که به دلیل عوارض جانبی که دارد کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• رانیتیدین

معروف ترین داروی این خانواده است که به تنهایی و گاهی همراه با سایر داروهای کاهنده اسید معده استفاده می‌شود. بهترین زمان مصرف این دارو قبل از غذا و با شکم خالی است.

این دارو در حال حاضر به علت وجود مواد سرطان زا در ترکیب دارویی اصلی از بازار دارویی جمع شده است.

• فاموتیدین

جدیدی ترین داروی خانواده آنتی هیستامین‌های گوارشی(H₂-Blocker) است که در حال حاضر جایگزین داروی رانیتیدین شده است. مصرف این دارو با غذا تداخلی ندارد و می‌تواند همراه یا بعد از غذا استفاده شود.

• مهار کنندهای پمپ پروتون (PPI)

این داروها با جلوگیری از ورود پروتون (H⁺) به غدد سازنده اسید در دیواره معده باعث کاهش ساخت و ترشح اسید معده می‌شوند. این داروها از آنتی هیستامین‌های گوارشی موثرتر هستند به همین دلیل به عنوان داروی اصلی کاهنده اسید معده در بیماری رفلاکس به صورت یکبار یا دوبار در روز استفاده می‌شوند. داروهای PPI معمولا با غذا تداخل دارند به همین دلیل صبح ناشتا یا نیم ساعت قبل از غذا استفاده می‌شوند. مصرف طولانی مدت این داروها می‌تواند باعث کمبود ویتامین B12 در بیمار شود که برای جلوگیری از این مورد توصیه به استفاده از آمپول یا قرص زیر زبانی B12 به صورت هفتگی می‌شود.

• اُمپرازول

اولین و معروف ترین داروی این خانواده است که سالهای متمادی بدون اینکه عارضه جدی نشان دهد مورد استفاده قرار گرفته است. بهترین زمان مصرف اُمپرازول صبح ناشتا یا نیم ساعت قبل از غذا است.

• اِس اُمپرازول

این دارو همان اُمپرازول است که ساختار آن از لحاظ شیمیایی کمی خالص تر شده است. تمام مواردی که در مورد اُمپرازول گفته می‌شود در مورد داروی اِس اُمپرازول هم صادق است.

• پنتوپرازول

داروی جدیدتری نسبت به اُمپرازول است ولی از لحاظ اثر بخشی تفاوت معنا داری با سایر داروهای این خانواده ندارد.

تداخل این دارو با غذا کمتر از اُمپرازول است و می‌شود بعد از غذا هم استفاده کرد.

داروهای محافظ مخاط معده

این داروها با ایجاد یک لایه فیزیکی محافظ رویه دیواره معده از تماس مستقیم بافت اسید معده با مخاط معده جلوگیری می‌کنند. داروهای محافظ اغلب در بیماری زخم معده استفاده می‌شوند.

• سوکرالفیت

یک ترکیب پلمی مری است و معمولا نیم ساعت قبل از غذا استفاده می‌شود.

• بیسموت

امروزه از بیسموت در رژیم درمانی زخم معده استفاده می‌شود. همچنین این دارو اثرات ضد اسهالی هم دارد.

دارو های گوارشی یکی از سرفصل های دوره آموزش تکنسین داروخانه می باشد.